بذر یونجه دایره ای (تکمه ای)

یونجه دایره‌ای یا یونجه تکمه‌ای (نام علمی: Medicago orbicularis) یک گونه وحشی از جنس یونجه است که در مناطق کوهپایه‌ای و دشتی پراکنده است. این گیاه یکساله، پراکنده و بدون کرک یا کم مودار است و به عنوان علوفه حیات وحش کاربرد دارد.

این گیاه بومی مناطقی مانند افغانستان، آلبانی، الجزایر، بلغارستان و جزایر قناری است. در ایران نیز یافت می‌شود.

ویژگی‌های ظاهری یونجه دایره ای

یونجه دایره‌ای دارای شاخه‌هایی به طول 20 تا 50 سانتی‌متر است. برگ‌های آن تخم‌مرغی شکل هستند و برگچه‌های انتهایی آن 9 تا 18 میلی‌متر طول و 6 تا 14 میلی‌متر عرض دارند. سطح فوقانی برگچه‌ها بدون کرک است.

گل‌های این گیاه شبیه به میخ‌های عمیق برش خورده هستند و میوه‌های آن به شکل دایره‌ای یا تکمه‌ای هستند که نام “یونجه دایره‌ای” یا “یونجه تکمه‌ای” از همین شکل میوه‌ها گرفته شده است.

شرایط کاشت بذر و مراقبت از گیاه یونجه دایره ای

1. آماده‌سازی بذر: قبل از کاشت، بذرها را به مدت 12 ساعت در آب خیس کنید.
2. کاشت: بذرها را در عمق 3 میلی‌متری خاک نرم بکارید.
3. آبیاری: خاک را مرطوب نگه دارید، اما از غرقابی شدن یا خشک شدن آن جلوگیری کنید.
4. جوانه زنی: بذرها باید در حدود دو هفته در دمای خاک 19 تا 21 درجه سانتیگراد جوانه بزنند.

مراقبت از گیاه یونجه دایره ای

مراقبت از گیاه یونجه دایره‌ای شامل موارد زیر است:

آبیاری

یونجه دایره‌ای به آبیاری منظم نیاز دارد، به خصوص در طول فصل رشد. باید از وجود منابع آبی کافی و با کیفیت اطمینان حاصل کرد.

با اینکه یونجه به دلیل داشتن ریشه ای بسیار عمیق و قوی به استرس های محیطی و خشکی مقاوم است و در دوره های طولانی خشکی را به خوبی تحمل می نماید ولی در استرس خشکی طی 45 تا 60 روز خشک خواهد شد.

برای برداشت محصولی با کیفیت و کمیت بالا نباید رطوبت خاک به کمتر از 60 درصد برسد. یونجه نسبت به گیاهان زراعی دیگر نیاز آبی به نسبت بالایی دارد.

آبیاری بیش از حد باعث بروز بیماری های قارچی طوقه و ریشه می شود. میزان آب مورد نیاز یونجه بسته به فصل کاشت، رقم مورد کشت، بافت خاک، میزان وزش باد، درجه حرارت هوا و … متفاوت است.

در اولین مرحله از آبیاری بعد از کاشت بذر، باید دقت شود که زمین رطوبت لازم تا مرحله جوانه زنی حفظ کند، یعنی در زمان کوتاهی بعد از آبیاری اول که زمین هنوز خشک نشده است، آبیاری در مزارع یونجه ممکن است به صورت بارانی، نشتی یا کرتی انجام گیرد.

واکنش یونجه به آبیاری کرتی اغلب خوب است، در مناطق گرم و خشک برای حفظ مزرعه از آسیب باید بعد از برداشت علوفه اقدام به آبیاری کرد.

آبیاری در مراحل رشد بر حسب دمای محیط و شدت تبخیر و تعرق بسته به منطقه هر 3 هفته یکبار انجام گیرد.

در اراضی شیبدار و سطوح بالای کشت، آبیاری بارانی روشی سودمند و مفید است.

بهترین زمان آبیاری یونجه صبح اول وقت قبل از طلوع آفتاب می باشد تا ریشه های گیاه بتواند قبل از گرم شدن هوا آب مورد نیاز خود را جذب کند. همچنین بعد از ظهر، بعد از خنک شدن هوا و قبل از غروب آفتاب نیز می توان آبیاری را انجام داد.

آبیاری سنتی یونجه به صورت کرتی غرقابی و نواری می باشد.

خاک

یونجه را میتوان در طیف وسیعی از خاک ها کاشت با این حال که در زمین های عمیق و خاکی با بافت سبک ( لومی شنی، لومی سیلیسی، لومی رسی) که خاک زیرین قابل نفوذ و با زهکش طبیعی است بهترین محصول به دست می آید.

pH خاک برای کاشت بذر یونجه باید بین 6.5 تا 7 باشد، زیرا این امر امکان تثبیت نیتروژن را فراهم می کند. با افزودن آهک می توانید pH خاک اسیدی را به حد مطلوبی برسانید.

یونجه زار ها یکبار در هفته آبیاری می شوند پس خاک باید توانایی ذخیره آب داشته باشند. زراعت یونجه در خاک های رسی بسیار دشوار است و آبیاری در این خاک ها حالت غرقابی پیدا میکند و یونجه به تنش غرقابی حساس است.

نور

یونجه از نظر واکنش به طول دوره نوردهی بی تفاوت یا خنثی است. اما به آفتاب یا نور بیار شدید نیاز دارد مثلا در روز های آفتابی که هوا صاف است این گیاه رشد خوبی دارد. یونجه برای رشد سالم به حداقل 6 تا 8 ساعت نور خورشید در روز نیاز دارد.

دما

یونجه نسبت به دمای پایین مقاومت خوبی دارد و میتواند تا دمای منفی 25 درجه را تحمل کند و یا حتی وقتی زمین دارای برف است تا حدود منفی 40 درجه را تحمل میکند. درمای بالا باعث به گل رفتن زودتر گیاه میشود یعنی گلدهی آن سریع تر میشود و باعث کوتاه شدن طول دوره رشدی میشود.

کود

برداشت چند چین محصول یونجه در سال ، موجب کم شدن مقدار مواد غذایی خاک و کاهش عملکرد بویژه در سال‌های بعدی می‌شود. که میتوان کود لازم رایکبار درسال دراواخر پاییزویا دربهار بعدازاولین چین به زمین اضافه کرد.

ازت

کمبود ازت در یونجه بندرت مسئله‌ای ایجاد می‌کند زیرا باکتری‌های ریزوبیوم که در داخل گره هایی که بر روی ریشه های یونجه بوجود می‌آیند، با گیاه حالت همزیستی داشته و می‌توانند ازت هوا را تثبیت کرده و مقداری از آن را در اختیار گیاه قرار دهند. لیکن قبل از زمان کاشت مقدار 50 کیلوگرم اوره یا 75 کیلوگرم نیترات آمونیم در هکتار توصیه می‌گردد.

پتاسیم بعد از ازت بیشترین عنصر غذایی مورد نیاز یونجه است. این عنصر به عنوان تنظیم کننده و کاتالیزور ، نقش اساسی در رشد یونجه ایفا می‌کند.

کلسیم در ساختمان دیواره سلولی ، سنتز پروتئین‌ها ، اقتصاد مصرف آب ، غده بستن ریشه و تثبیت ازت ،‌ رشد و توسعه ریشه‌ها و در نهایت عملکرد آن نقش دارد. مقدار مطلوب کلسیم در یونجه حدود یک درصد است.

نکات دیگر

• کنترل علف‌های هرز برای جلوگیری از رقابت با یونجه ضروری است.
• عمق کاشت بذور یونجه تقریبا در عمق 1 تا 2 سانتی متری سطح خاک است.
• از جابجا کردن گلدانها خودداری کنید.
• بهترین زمان برای کاشت بذر یونجه بهار، اواخر تابستان و پاییز است. در فصل تابستان، کاشت بذر یونجه به دلیل رقابت شدید علف های هرز توصیه نمی شود.

با رعایت این نکات می‌توانید به خوبی از گیاه یونجه دایره‌ای خود مراقبت کنید.