بذر چریش

چریش، درختی همیشه سبز و پرارزش از خانواده Meliaceae است که بومی هند و نواحی گرمسیری آسیاست. این گیاه که به عنوان “درمانگاه دهکده” یا “داروخانه طبیعت” شناخته می شود، از هزاران سال پیش در طب سنتی مورد استفاده قرار گرفته است. مردم هند و کشورهای خاور دور از قسمت های مختلف این گیاه مانند برگ، پوست و دانه ها برای درمان بیماری هایی نظیر مالاریا، التهاب، حساسیت های پوستی، درد، و تب استفاده می کردند. مواد مؤثره چریش از جمله تری ترپنوئیدها و لیمونوئیدها خواص ضد عفونی کننده، ضد قارچ، ضد ویروس و حشره کشی دارند و در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند.

چریش همچنین نقش بسیار مهمی در حوزه کشاورزی دارد، زیرا عصاره دانه های این گیاه به عنوان حشره کش طبیعی برای کنترل آفات به کار می رود. این ترکیبات، مانند آزادیرایختین، بدون آسیب به انسان و حیوانات خونگرم، بر بیش از 200 گونه حشره، نماتدها، باکتری ها و حتی ویروس ها اثر قاطع دارند. حشره کش های حاصل از چریش علاوه بر تجزیه سریع در طبیعت، مقاومت ژنتیکی در آفات ایجاد نمی کنند و تاکنون اثرات سرطان زایی یا جهش زایی در آن ها گزارش نشده است، که باعث شده چریش در عرصه کشاورزی پایدار جایگاه ویژه ای پیدا کند.

مشخصات ظاهری چریش

چریش، درختی با ارتفاع 15 تا 25 متر (به ندرت بیشتر)، تاجِ متراکم و انبوهی دارد که از شاخه های فراوان تشکیل شده است. برگ های این گیاه مرکب و به طول حدود 30 سانتی متر بوده و هر برگ شامل 10 تا 12 برگچه باریک و نوک تیز است که به رنگ سبز تیره دیده می شوند. برگچه ها به طول 7 سانتی متر و عرض 2.5 سانتی متر بوده و از غدد ترشحی خاص برخوردارند، که رزین و نکتار تولید می کنند. این گیاه هنگام خشکی شدید، برگ هایش را می ریزد ولی با شروع دوره مرطوب، رشد مجدد خود را آغاز می کند.

گل های چریش کوچک، پنج قسمتی، منظم و به رنگ سفید یا بنفش کم رنگ هستند و در طول شب بوی نافذ و مطبوعی تولید می کنند که شبیه گل های یاس است. گل دهی معمولاً در دوره های خشک و میوه دهی در فصول بارانی انجام می شود. میوه های چریش شفت های بیضی شکل به طول 1 تا 2 سانتی متر هستند که طی رسیدن از سبز به بنفش تیره تغییر رنگ داده و چروکیده می شوند. دانه های موجود در میوه دارای پوسته ای سخت و چوبی بوده و میزان روغن دانه های آن به 40 تا 50 درصد وزن مغز دانه می رسد.

طرز کاشت بذر چریش

برای کاشت بذر چریش، ابتدا پوسته ضخیم بذرها را خراش دهید تا جوانه زنی تسهیل شود. بذرها را می توان در نهالستان، گلدان یا مستقیماً در زمین اصلی کاشت. اگر در نهالستان کشت می شود، باید بذرها در ردیف هایی با فاصله 15 تا 20 سانتی متر و فاصله هر بذر در ردیف حدود 2.5 سانتی متر کشت شوند. در صورتی که در گلدان کشت می شوند، هر گلدان می تواند یک یا دو بذر (در عمق حدود 1 تا 1.5 سانتی متر) داشته باشد که پس از سبز شدن یک نهال را به گلدان دیگر منتقل می کنند.

بذرهای چریش در دمای 19 تا 22 درجه سانتی گراد پس از 14 تا 21 روز سبز می شوند. نهال ها پس از رسیدن به ارتفاع 20 تا 25 سانتی متر به زمین اصلی منتقل می شوند. در زمین اصلی، نهال ها باید در ردیف هایی با فاصله 3 متر از یکدیگر قرار داده شوند. اگرچه کشت مستقیم بذر در زمین اصلی باعث رشد بهتر ریشه می شود، اما این روش در مناطق خشک به علت احتمال پایین جوانه زنی توصیه نمی شود.

• زمان کاشت بذر: بهترین زمان برای کاشت بذر چریش، ابتدای فصل بارانی یا فصل بهار است.
• عمق کاشت بذر: بذرها باید در عمق 1 تا 1.5 سانتی متری خاک قرار گیرند.
• خاک مناسب رشد: خاک مناسب رشد این گیاه باید سبک، عمیق، با زهکش خوب و غنی از مواد آلی باشد. خاک های شنی سبک تا رسی سنگین نیز مناسب اند، به شرط آنکه زهکش مطلوب داشته باشند.
• مقدار آب دهی: چریش به آبیاری کم نیاز دارد. اگرچه این گیاه مقاومت بالایی به خشکی دارد، باید میزان آبیاری در شرایط اولیه رشد متعادل باشد تا از ریزش برگ ها جلوگیری شود.
• نور مورد نیاز گیاه: چریش به نور کامل و دمای بالا بین 21 تا 32 درجه سانتی گراد نیاز دارد. این گیاه می تواند دمای بالا تا 50 درجه سانتی گراد را تحمل کند، اما به دمای پایین زیر 4 درجه بسیار حساس بوده و برگ های آن ریزش خواهند کرد.

این ویژگی ها باعث شده چریش به عنوان یک گیاه کم توقع و سازگار در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت شود.