چه زمانی و چگونه درختان مرکبات را هرس کنیم

هرس کردن یکی از ارکان اصلی برای حفظ سلامت و بهره وری درختان مرکبات است. چه درخت لیمو، لیموترش، پرتقال یا گریپ فروت داشته باشید، هرس سالیانه در فصل بهار به درخت کمک می کند تا در برابر بیماری ها مقاوم شود و میوه های باکیفیت تری تولید کند. این کار ساده است: شاخه های مرده و بیمار را ببرید و شاخه های بیش ازحد شلوغ را تنک کنید. در ادامه یاد می گیرید چه زمانی هرس کنید، چطور درختان جوان و مسن را پیرایش کنید و بهترین تکنیک ها را به کار بگیرید.

بخش اول: بهترین زمان برای هرس درختان مرکبات

زمان بندی در هرس مرکبات بسیار حیاتی است و بستگی به اقلیم محل زندگی شما دارد.

۱. هرس در زمستان یا اوایل بهار (برای مناطق گرمسیر)

اگر در منطقه ای با زمستان های معتدل زندگی می کنید، بهترین زمان هرس پس از برداشت میوه در زمستان یا اوایل بهار است.

این کار باعث می شود مقداری از شاخ وبرگ درخت برای محافظت در برابر سرمای احتمالی باقی بماند.

همچنین از آسیب دیدن جوانه هایی که تا اواخر بهار ظاهر نمی شوند، جلوگیری می کند.

هشدار: هرگز در تابستان یا پاییز هرس نکنید، زیرا این کار باعث حذف جوانه ها، کاهش محصول و آسیب پذیری درخت در برابر آفات می شود.

۲. هرس در اواسط بهار (برای مناطق سردسیر)

در مناطق سردتر، درختان مرکبات به تمام شاخ وبرگ خود (حتی شاخه های مرده) نیاز دارند تا به عنوان عایقی در برابر یخبندان عمل کنند.

صبر کنید تا خطر سرمازدگی و یخبندان کاملاً برطرف شود (معمولاً اواسط تا اواخر بهار) و سپس اقدام به هرس کنید.

۳. تکرار هرس حداقل یک بار در سال

زمانی که درخت مرکبات بالغ شد و به بار نشست، باید هر ۱۲ ماه یک بار به صورت سبک هرس شود.

هرس منظم باعث تولید میوه های بیشتر، درشت تر و باکیفیت تر می شود.

با بهبود جریان هوا و نفوذ نور به داخل تاج درخت، خطر آفات و بیماری ها کاهش می یابد.

نکته: تاریخ هرس را در تقویم خود یادداشت کنید تا فراموش نشود. درختان جوان یا درختانی که به شدت هرس شده اند ممکن است تا چند سال نیاز به هرس سالیانه نداشته باشند.

بخش دوم: مراحل گام به گام هرس کردن

برای انجام یک هرس اصولی، مراحل زیر را دنبال کنید:

۱. حذف چوب های مرده، آسیب دیده و بیمار

شاخه هایی که بی رنگ، شکننده، شکسته، پوسیده یا دارای لکه های قارچی هستند را شناسایی کنید.

اگر کل شاخه آسیب دیده است، آن را دقیقاً از بالای «طوقه» (برآمدگی حلقه مانند در محل اتصال شاخه به تنه) قطع کنید.

اگر فقط بخشی از شاخه آسیب دیده، آن را تا جایی که بافت چوب سالم و سبز است، کوتاه کنید.

نکته: هرگز شاخه را مماس با تنه نبرید؛ این کار طوقه را از بین می برد و توانایی ترمیم درخت را کاهش می دهد.

۲. تنک کردن شاخه های درهم تنیده

به داخل تاج درخت نگاه کنید و شاخه هایی که روی هم افتاده اند یا به هم ساییده می شوند را پیدا کنید. یکی از آن ها را انتخاب کرده و از بیخ ببرید.

متخصصان توصیه می کنند که از بریدن چوب های سخت (شاخه های تیره تر و ضخیم تر) خودداری کنید و بیشتر روی شاخه های روشن تر تمرکز کنید تا خطر بیماری کاهش یابد.

این فرآیند «تنک کردن» نام دارد و باعث می شود نور خورشید به تمام نقاط درخت برسد. اگر سایه درخت روی زمین کاملاً یکدست است و نقاط نورانی در آن دیده نمی شود، درخت نیاز به تنک کردن دارد.

۳. حذف پاجوش های پای درخت

مرکبات اغلب ساقه های جدیدی به نام «پاجوش» در زیر محل پیوند (خط زخم مانند در پایین تنه) تولید می کنند.

این پاجوش ها میوه نمی دهند و فقط مواد مغذی درخت را می مکند. آن ها را از روی تنه یا نزدیک ترین نقطه به خاک قطع کنید.

۴. کوتاه کردن نرک ها (Water Shoots)

نرک ها ساقه های قوی و با رشد عمودی سریع هستند که از تنه یا شاخه های اصلی به سمت بالا می روند.

این شاخه ها انرژی حیاتی درخت را مصرف می کنند و معمولاً میوه نمی دهند (بهترین میوه ها روی شاخه های افقی رشد می کنند). آن ها را با قیچی باغبانی حذف کنید.

۵. حذف شاخه های دامن گیر (پایین افتاده)

شاخه هایی که با خاک تماس دارند، مسیری برای ورود آفات و مورچه ها و عاملی برای پوسیدگی هستند.

شاخه های پایین را تا حدی کوتاه کنید که حداقل ۹۰ سانتی متر (۳ فوت) بین پایین ترین شاخه و سطح زمین فاصله باشد.

این کار مانع از خیس شدن برگ ها بر اثر پاشش آب باران یا آبیاری می شود و گردش هوا را بهبود می بخشد.

۶. فرم دهی و حذف شاخه های بدشکل

یک قدم عقب بروید و به شکل کلی درخت نگاه کنید. شاخه های خیلی بلند یا بدفرمی که از تاج درخت بیرون زده اند و ظاهر درخت را نامتقارن کرده اند، کوتاه کنید تا درخت شکلی فشرده و یکنواخت بگیرد.

۷. حذف ساقه های متورم (مخصوص مناطق خاص)

اگر ساقه هایی را دیدید که متورم شده اند (ناشی از تخم گذاری زنبور گال زا)، آن ها را ببرید. شاخه های بریده شده را بسوزانید یا در کیسه در بسته قرار دهید تا آفت گسترش نیابد. توصیه می شود این کار را قبل از اواسط تابستان انجام دهید.

۸. سرزنی درختان تازه کاشته شده

برای درختان جوان، سرزنی (Topping) می تواند باعث تشویق رشد شاخه های جانبی و باردهی بهتر شود.

اگر درخت شاخه های خیلی بلندی دارد، حدود یک چهارم از طول آن ها را کوتاه کنید.

نکته: صبر کنید تا نهال حداقل ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر ارتفاع بگیرد، سپس این کار را انجام دهید.

۹. هرس اسکلتی برای احیای درختان پیر

اگر درخت شما پیر، بزرگ و کم بار است، هرس شدید یا «اسکلتی» می تواند آن را جوان کند.

تمام شاخ وبرگ ها و شاخه های نازک (کمتر از ۲.۵ تا ۵ سانتی متر قطر) را حذف کنید و فقط شاخه های اصلی (اسکلت درخت) را باقی بگذارید.

هشدار: هرگز بیش از یک سوم ارتفاع درخت را در یک نوبت کم نکنید. بازگشت درخت به باردهی پس از این نوع هرس ممکن است ۲ تا ۳ سال طول بکشد.

بذر درخت مثمر

بخش سوم: نکات ایمنی و فنی برای موفقیت در هرس

رعایت این نکات ظریف، تفاوت بین یک هرس معمولی و یک هرس حرفه ای را رقم می زند:

۱. از ابزارهای هرس ضدعفونی شده استفاده کنید

ضدعفونی کردن ابزارهای هرس بسیار مهم است، زیرا از گسترش بیماری جلوگیری کرده و به حفظ سلامت درخت کمک می کند. قبل از شروع هرس، ابزارهای خود (قیچی، اره یا شاخه زن) را با الکل مالشی تمیز کنید. همچنین می توانید آنها را به مدت ۱۰ دقیقه در محلولی متشکل از ۱ پیمانه سفیدکننده و ۹ پیمانه آب خیس کنید.

۲. انجام برش های ۳ مرحله ای برای جلوگیری از آسیب

اولین برش خود را چند اینچ دورتر از یقه شاخه (محل برآمدگی اتصال شاخه به تنه) انجام دهید؛ برش را از زیر شاخه شروع کرده و تنها تا حدود یک سوم ضخامت چوب پیش بروید. سپس، شاخه را دقیقاً از بالای برشی که ایجاد کردید، ببرید. در نهایت، تکه باقی مانده (کنده) را دقیقاً از بالای یقه شاخه جدا کنید.

انجام برش ۳ مرحله ای باعث کاهش وزن شاخه می شود که این امر از آسیب دیدن پوست درخت و شکستن سایر شاخه ها جلوگیری می کند.

۳. بیش از یک سوم تاج درخت را حذف نکنید

هنگام هرس درخت مرکبات، ممکن است به راحتی زیاده روی کنید، اما حذف بیش از حد چوب می تواند به درخت آسیب برساند و توانایی باردهی آن را محدود کند. قبل از شروع هرس، به دقت به درخت نگاه کنید تا تصوری از یک سوم حجم آن داشته باشید.

هرس کردن در طول چند روز می تواند به شما کمک کند تا کنترل کار را حفظ کنید و زیاده روی نکنید.

بهترین محل های میوه دهی در درختان مرکبات معمولاً روی بیرونی ترین شاخه ها قرار دارند. اگر این شاخه ها را زیاد کوتاه کنید، ممکن است تولید میوه درخت را کاهش دهید.

۴. بستن شاخه های بزرگ به تنه برای حفظ ایمنی

سقوط شاخه های بزرگ هنگام هرس درختان مرکبات می تواند خطرناک باشد. برای پیشگیری از این خطر، قبل از بریدن شاخه های بزرگ تر، آن ها را با بست کمربندی به تنه درخت متصل کنید. یا می توانید از یک دوست بخواهید که هنگام برش، شاخه را نگه دارد.

۵. ارزیابی کار با فاصله گرفتن از درخت

هر ۱۵ دقیقه یک بار، از درخت فاصله بگیرید و از دور اطراف آن قدم بزنید تا پیشرفت کار را بررسی کنید. این کار به شما اجازه می دهد تا مقدار هرس انجام شده را نظارت کنید و مطمئن شوید که شکل دهی درخت به صورت متوازن انجام می شود. همچنین این فرصتی است تا برای ادامه هرس برنامه ریزی کنید.

۶. استفاده از تجهیزات ایمنی

برای محافظت از چشمان خود در برابر سقوط شاخه ها و خرده ریزها، عینک ایمنی بزنید. سپس، دستکش های ضخیم و اندازه بپوشید تا دستانتان را از شاخه های شکسته و خارها محافظت کنید. همچنین مطمئن شوید که پیراهن آستین بلند و شلوار بلند پوشیده اید تا از خراشیدگی بدن جلوگیری کنید.

۷. رنگ آمیزی تنه با محلول محافظ

هرس درخت مرکبات می تواند آن را در معرض نور مستقیم خورشید و خطر آفتاب سوختگی قرار دهد. برای محافظت از درخت در برابر آفتاب سوختگی، تنه را با مخلوطی از ۵۰٪ رنگ اکریلیک و ۵۰٪ آب رنگ کنید (سفیدکاری کنید).

درختان آفتاب سوخته بیشتر مستعد ترک خوردگی و هجوم آفات هستند.

برای کمک به چسبیدن بهتر رنگ به تنه، قبل از رنگ آمیزی، پوست درخت را با مخلوط آب و صابون بسابید و تمیز کنید.

خرید بذر

نتیجه گیری

هرس درختان مرکبات شاید در نگاه اول کاری دشوار به نظر برسد، اما با رعایت اصول ساده ای مثل زمان بندی صحیح، استفاده از ابزار تیز و تمیز، و تمرکز بر حذف شاخه های مزاحم و بیمار، می توانید سلامت باغچه خود را تضمین کنید. به یاد داشته باشید که هرس نه تنها ظاهر درخت را زیباتر می کند، بلکه راه را برای تولید میوه هایی آبدارتر و سالم تر هموار می سازد. با صبر و حوصله و بررسی مداوم درختان، پاداش تلاش خود را در فصل برداشت خواهید گرفت.